Zbieranie grzybów to przyjemny sposób na spędzenie wolnego czasu, jednak powinny to robić jedynie osoby, które się na nich znają. Gatunków grzybów jest wiele, czasem różnią się one od siebie jedynie szczegółem, co niestety może doprowadzić do tragedii. Spożycie trującego grzyba może bowiem grozić poważnym zatruciem, a nawet śmiercią. Dziś przyjrzymy się bliżej grzybowi olszówce, który potocznie nazywany jest też krowiakiem podwiniętym.
Olszówki — co to za grzyby?
Olszówka to potoczne określenia krowiaka podwiniętego. Grzyb ten owocnikuje od lipca do przełomu października i listopada w wilgotnych lasach liściastych lub iglastych, a także na torfowiskach i w zaroślach. Czasami można go spotkać w starych parkach, najczęściej pod olchami (stąd nazwa grzyba) lub brzozami.
Cechy charakterystyczne olszówki:
- średnica kapelusza wynosi 5-10 cm, jest on okrągły, początkowo wypukły, a później wklęsły, a jego brzegi są silnie podwinięte i mogą być pokryte jasnym, delikatnym kutnerkiem (są to gęste, poplątane włoski); kapelusz może przybierać różne barwy: żółto-, beżowo- lub czerwonobrązową, a niekiedy szarobrunatną lub oliwkową;
- pod kapeluszem znajdują się oliwkowobrązowe lub beżowobrązowe blaszki, które zbiegają w dół trzonu;
- trzon olszówki jest krótki (3-5 cm), cylindryczny, krępy i zwężony u nasady, zwykle przybiera kolor kapelusza lub nieco jaśniejszy;
- miąższ olszówki przybiera kolor żółty, żółtawobiały lub bladoochrowy, a po uszkodzeniu zmienia barwę na czerwonobrązową; charakterystyczne jest także to, że początkowo jest twardy, a później staje się miękki.
Grzyby olszówki łatwo można pomylić z rydzem jadalnym, ponieważ oba grzyby mają podobną kolorystykę i wklęsły kapelusz z podwiniętymi brzegami, który jest osadzony na niskim trzonie. Olszówka jednak nie wydziela pomarańczowego mleczka, które zielenieje po uszkodzeniu rydza. Jest to cecha charakterystyczna tylko dla tego gatunku.
Czy grzyby olszówki są jadalne?
Do końca lat 80. grzyby olszówki uznawane były za jadalne. Spożywano je po kilkakrotnym gotowaniu z odlaniem wody (takie informacje znalazły się w encyklopediach, albumach z grzybami w roku 1984).
Najnowsze badania wykazują jednak, że gatunek należy do grzybów trujących, a spożycie olszówki może grozić poważnym zatruciem. Najgroźniejsze są grzyby stare, przejrzałe, silnie rozmiękłe i niedogotowane bowiem olszówka jest najsilniej trująca w stanie surowym.
Zbadano, że długotrwałe jedzenie tych grzybów (przez kilka lat) może doprowadzić do rozpadu czerwonych ciałek krwi, a nawet do śmierci. Olszówka jest tym groźniejsza, że u wielu osób nie wywołuje objawów zatrucia, co umacnia przekonanie grzybiarzy, że jest nieszkodliwa.
Grzyby olszówki — objawy zatrucia
Olszówka zawiera toksyczną muskarynę, która może zaburzać pracę układu nerwowego i powodować tzw. objawy muskarynowe, do których należą:
- poty,
- ślinotok,
- łzawienie,
- zwężenie źrenic,
- zwolnienie akcji serca,
- zaburzenia oddychania.
Objawy zatrucia muskaryną pojawiają się do 2-3 godzin po spożyciu grzyba.
W olszówce obecna jest jeszcze inna toksyczna substancja — inwolutyna, która w pierwszej kolejności prowadzi do krótkotrwałych dolegliwości żołądkowych: bólu brzucha, nudności, wymiotów i biegunki. Następnie dochodzi do rozwoju zespołu hemolitycznego, czyli rozpadu czerwonych ciałek krwi. Pojawiają się objawy anemii podobnej do zespołu białaczkowego, w tym także hemoglobinuria (w moczu pojawiają się duże ilości hemoglobiny uwolnionej z rozpadających się erytrocytów) i ostra niewydolność nerek. Ponadto inwolutyna atakuje także wątrobę. Wszystkie procesy wynikają z reakcji alergicznej organizmu. Inwolutyna jest bowiem białkiem antygenowym, co oznacza, że nie od razu jest się na te grzyby uczulonym. Do zapoczątkowania alergii dochodzi po pierwszym zjedzeniu olszówki.
