Gąska to grzyb jadalny z suchych lasów. Rodzai gąsek jest sporo, dlatego warto je poznać i wiedzieć, które są jadane, a których nie wolno spożywać. Jak rozpoznać grzyby z tej rodziny? Poniżej znajdziesz wszystkie przydatne informacje i znajdziesz sprawdzone przepisy, dzięki którym gąski będą dobrze smakowały i zachowają swój aromat.
Gąski — co to za grzyby?
Gąski to grzyb należący do rzędu pieczarkowców, a jego rodzai może być nawet kilkadziesiąt. Polska nazwa „gąska” pochodzi jeszcze z pierwszej połowy XIX wieku. Inne nazwy to m.in. brzegowłosek, rycerzyk, opieńki oraz bedłka.
Nie wszystkie gąski są jadalne, a pomyłka w trakcie zbierania grozi poważnym zatruciem, a nawet śmiercią. Dlatego warto nauczyć się rozpoznawać gatunki bezpieczne dla ludzi oraz te, na które należy uważać.
Gąski grzyby — rodzaje jadalne
w Polsce do gatunków jadalnych należą:
Gąska zielonka
- gąska zielonka to grzyb jadalny rosnący późną jesienią, największy wysyp przypada na okres od października do grudnia,
- ma charakterystyczny, zielonożółty trzonek oraz delikatne blaszki w tej samej barwie,
- jej zapach jest lekko zbożowy, pszeniczny,
- smak ma orzechowy oraz nieco słodki.
Gąska czerwieniejąca
- ma białawy trzon z szarymi lub brązowo-czarnymi włókienkami i czarno-brązowe łuski (czasem są różowe),
- ma mączny zapach i smak,
- czerwienieje podczas przechowywania,
- występuje przeważnie w lasach liściastych i iglastych, najczęściej pod bukami.
Gąska niekształtna (inne nazwy to gołąbka, siwka lub gąska siwna)
- ma bladoszary, dość gruby trzon, a blaszki są koloru żółtego i przybierają różne jego odcienie,
- ma błyszczący kapelusz o brązowofioletowej barwie, który często pokryty jest śluzem, dlatego czasem przyklejają się do niego igły drzew iglastych, liście czy ziarenka piasku,
- ma delikatny smak oraz bardzo mięsistą konsystencję.
Gąska wiosenna
- ma jasnokremowy, gruby trzonek oraz dość szeroki kapelusz w tym samym kolorze (wyglądem przypomina pieczarkę),
- ma blaszki białe lub białożółte,
- w Polsce występuje na terenie całego kraju: porasta łąki, pastwiska, zarośla i tereny podgórskie,
- ma intensywny smak.
Gąska topolowa
- ma jasnokremowy trzon oraz błyszczący, jasnobrązowy kapelusz (przypomina brązową pieczarkę),
- pod wpływem dotyku białe blaszki brunatnieją,
- ma wytrawny i nieco orzechowy zapach, a w przypadku starych owocników może on być nieco cierpki,
- preferuje siedlisko topoli oraz przydrożnych łąk i pastwisk.
Gąska wierzbowa
- ma biały trzon i blado-szary lub szaro-brązowy kapelusz,
- ma mączny zapach,
- bardzo łatwo można ją pomylić z innym grzybem, ponieważ ma ona swoich trujących sobowtórów (np. trującą gąską tygrysią lub lekko trującą gąską pieprzną/ rózgowatą) dlatego zbieranie gąsek o szarej lub czarnej barwie kapelusza poleca się wyłącznie osobom, które bardzo dobrze rozpoznają ich poszczególne gatunki.
Gąska ziemistoblaszkowa
- ma smukłe i jasnokremowe trzonki, a kapelusze mają charakterystyczny baldaszkowaty kształt i szarobrązową barwę,
- w smaku są bardzo delikatne i najmniej intensywne ze wszystkich jadalnych gąsek,
- preferuje środowisko lasów mieszanych oraz liściastych.
Gąski grzyby — rodzaje niejadalne
Niestety smaczne i jadalne gatunki gąsek mogą przypominać inne odmiany, które są groźne dla organizmu człowieka. Należą do nich m.in.:
Gąska tygrysia
Gąskę tygrysią można pomylić z kilkoma grzybami, m.in. z jadalną gąską czerwieniejącą. Jej cechy charakterystyczne to:
- ochrowo-rdzawy trzon i szaro-brązowy kapelusz z włóknistymi, srebrzysto-szarymi lub szaro-czarnymi strzępkami,
- po przekrojeniu nie zmienia barwy,
- przyjemny, lecz niewyraźnym mącznym zapach,
- występuje w lasach iglastych i liściastych.
Zatrucie gąską tygrysią początkowej fazie objawia się biegunką oraz długotrwałym bólem brzucha przypominającym kolkę.
Gąska pieprzna
Gąskę pieprzną można pomylić z gąską ostrą, która również jest trująca. Jej cechy charakterystyczne to:
- biały lub szary trzon, a kapelusz jest popielaty lub metalicznie szary,
- jedwabista skórka, którą będąc sucha — lśni w słońcu,
- zapach podobny jest do rzodkiewki,
- występuje w lasach iglastych, bardzo rzadko w liściastych.
Gąski — grzyby przepisy
Gąski to jedne z najsmaczniejszych polskich grzybów. Po ich zebraniu należy je dokładnie umyć, ponieważ grzyby te rosną najczęściej na piaskach, a drobne ziarenka chętnie wchodzą między blaszki pod kapeluszem.
Smażone gąski
Składniki: grzyby gąski, mąka, sól, olej do smażenia.
Przygotowanie: Grzyby dokładnie oczyść szczoteczką i umyj w ciepłej wodzie, wypłukując piach. Obetnij nóżki i odsącz kapelusze na sitku. Na patelni rozgrzej tłuszcz. Każdego grzybka posól i obtocz w mące. Kładź na rozgrzany olej i smaż z obu stron do momentu, aż nabiorą złotego koloru.
Gąski marynowane
Składniki: 1 kg grzybów gąsek, 4 szklanki wody, 4 liście laurowe, 10 szt. ziela angielskiego, 300 ml octu, 4 łyżki soli, 3 łyżki cukru.
Przygotowanie: Grzyby dokładnie oczyść szczoteczkę i namocz w zimnej wodzie. Z cukru, octu i soli przygotuj zalewę. Do wyparzonych słoików dodaj ziele angielskie i liście laurowe. Na koniec dodaj grzyby i zalej gorącą wodą. Całość odstaw do ostudzenia.
Gąski panierowane
Składniki: grzyby gąski, 3 jajka, 3 łyżki mąki, mleko, sól, pieprz, bułka tarta, olej do smażenie.
Przygotowanie: Wymieszaj jajka, mąkę, odrobinę mleka (ciasto ma mieć konsystencję jak na naleśniki), dodaj sól i pieprz. Zalej tym dokładnie oczyszczone gąski. Po ok. 20 min panieruj grzyby w bułce tartej i smaż na patelni na głębokim tłuszczu.
