Obaj czy obydwaj – jaka jest różnica?
W języku polskim niektóre wyrazy brzmią niemal identycznie, mają podobne znaczenie, ale różnią się subtelnie pod względem stylistycznym, składniowym, a niekiedy też gramatycznym. Jednym z często wyszukiwanych i mylących zagadnień jest różnica między słowami „obaj” i „obydwaj”. Choć oba (albo obydwa!) dotyczą dwóch osób płci męskiej, wielu użytkowników języka nie ma pewności, kiedy które wyrażenie będzie bardziej poprawne lub odpowiednie. W tym artykule rozwiejemy te wątpliwości i pokażemy praktyczne przykłady.
Kiedy używać „obaj”?
Słowo „obaj” jest krótszą formą zaimka liczebnika zbiorowego odnoszącego się do dwóch mężczyzn lub ogólnie osób rodzaju męskiego animowanego. Używamy go przede wszystkim w języku formalnym oraz wtedy, gdy chcemy uniknąć nadmiaru sylab w zdaniu. Znajduje swoje zastosowanie w literaturze, prasie i mowie codziennej.
Przykłady w zdaniach:
- Obaj uczniowie zdali egzamin celująco.
- Obaj bracia prowadzą firmę rodzinną.
- Obaj trenerzy zgodzili się co do zmiany strategii.
Warto zauważyć, że „obaj” jako forma bardziej zwięzła często występuje w stylu urzędowym czy naukowym. Jest wyrazem neutralnym stylistycznie, nie wzbudzającym dodatkowych emocji.
Kiedy używać „obydwaj”?
Forma „obydwaj” to rozszerzona, bardziej emfatyczna wersja słowa „obaj”. Choć znaczeniowo te dwa wyrazy są niemal identyczne, „obydwaj” niesie ze sobą silniejszy ładunek emocjonalny lub wskazuje na podkreślenie faktu, że chodzi dokładnie o te dwie konkretne osoby. Jest też częściej spotykane w języku mówionym – potocznym lub emocjonalnym.
Przykłady w zdaniach:
- Obydwaj policjanci byli na miejscu zbrodni.
- Obydwaj chłopcy zostali ukarani za swoje zachowanie.
- Choć obydwaj się starali, tylko jeden zdobył nagrodę.
W tych zdaniach można poczuć delikatne podkreślenie uczestnictwa obu osób — jakby mówiący chciał zaznaczyć, że naprawdę chodzi o obie wspomniane wcześniej osoby. To subtelna gra emocji i intencji wypowiedzi.
Czy „obaj” i „obydwaj” można stosować zamiennie?
Tak — w zdecydowanej większości przypadków wyrażenia te są wymienne. Zarówno „obaj”, jak i „obydwaj” odnoszą się do dokładnie dwóch osób rodzaju męskiego i pełnią tę samą funkcję składniową. Można więc powiedzieć zarówno:
- Obaj byli zmęczeni.
- Obydwaj byli zmęczeni.
I w obu przypadkach zdanie będzie poprawne.
Decyzja o użyciu jednej z form zależy głównie od stylu, rytmu zdania i intencji nadawcy wypowiedzi. Jeśli chcesz mówić zwięźle – wybierz „obaj”. Jeśli zależy ci na zaakcentowaniu czy emocji – sięgnij po „obydwaj”.
„Obaj”, „obydwaj”, ale co z „oboje”, „obydwoje”?
Dla wielu osób jeszcze większym zamieszaniem jest zestawienie „obaj” z formami takimi jak „oboje” czy „obydwoje”. Te drugie odnoszą się do par mieszanych, tzn. wtedy, gdy mówimy o dwóch osobach różnej płci lub o rzeczach nieożywionych (w kontekście osób).
Przykład:
- Oboje rodzice przyszli na zebranie.
- Obydwoje dzieci bawiły się w piaskownicy.
Zapamiętaj: „obaj” i „obydwaj” dotyczą mężczyzn, „oboje” i „obydwoje” — par mieszanych lub dzieci.
Odmiana „obaj” i „obydwaj” – przypadki gramatyczne
Zaimki „obaj” i „obydwaj” odmieniają się przez przypadki i liczby, co jest istotne, jeśli chcemy poprawnie używać ich w zdaniach zależnych. Oto ich odmiana:
| Przypadek | „obaj” | „obydwaj” |
|---|---|---|
| Mianownik | obaj | obydwaj |
| Dopełniacz | obu | obydwu |
| Celownik | obu | obydwu |
| Biernik | obydwu/obu | obydwu |
| Narzędnik | oboma | obydwoma |
| Miejscownik | obu | obydwu |
Jak widać, różnice są widoczne głównie w długości form. Forma „obydwaj” i jej przypadki są zazwyczaj nieco dłuższe, ale również poprawne. Wybór między nimi zależy więc głównie od osobistego stylu.
Najczęstsze błędy związane z „obaj” i „obydwaj”
Choć zarówno „obaj”, jak i „obydwaj” są poprawne, należy pamiętać o kilku kwestiach, które często budzą problemy:
- Nie używaj „obaj” dla par mieszanych: Np. „Obaj rodzice” jest błędne, poprawnie: „Oboje rodzice”.
- Unikaj mieszania form w jednym zdaniu: „Obaj chłopcy i obydwoje dziewczynki” – lepiej zachować stylistyczną spójność.
- Nie twórz nieistniejących form: „Oboje bracia” to błąd. Bracia są rodzaju męskiego – poprawnie: „obaj bracia” lub „obydwaj bracia”.
Staranna analiza rodzaju i liczby osób, do których się odnosimy, pozwala uniknąć tych błędów i sprawia, że wypowiedź staje się nie tylko poprawna, ale też bardziej precyzyjna i elegancka.
