Słoniowacizna, określana także jako słoniowatość lub elefantiaza, jest bardzo nasilonym obrzękiem wywołanym utrudnionym odpływem limfy (chłonki). Najczęściej spotyka się słoniowatość nóg, jednak takie zaburzenie może objąć całe ciało. [1] Zaawansowane stadium obrzęku limfatycznego zwykle nie jest bolesne, ale może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jak sobie z nim radzić?
Czym jest słoniowacizna?
Słoniowacizna jest bardzo zaawansowanym obrzękiem limfatycznym. [1] Zastój chłonki, czyli zakłócony przepływ limfy, to najczęstsze zaburzenie układu limfatycznego. Zwykle dotyczy on kończyn dolnych, rzadziej innych partii ciała [2]:
- kończyn górnych,
- tułowia,
- głowy,
- twarzy.
Zastój płynu limfatycznego powoduje niebolesny obrzęk o ciastowatym charakterze. Utrzymuje się on przez pewien czas po uciśnięciu skóry. [2] Przewlekły obrzęk prowadzi natomiast do deformacji ciała, destrukcji naczyń limfatycznych, włóknienia i odczynowych zmian skórnych.
Taki stan, jeśli dotyczy kończyn dolnych, jest określany jako słoniowacizna nóg. Jest to ostatni stopień obrzęku limfatycznego. [1] Nazwa słoniowatość/słoniowacizna pochodzi od tego, że ciastowata opuchlizna nadaje kończynom wygląd „nóg słonia”, czyli grubych, masywnych i o nieregularnym kształcie.
Słoniowacizna – objawy
Do najczęstszych objawów słoniowacizny należą [1]:
- stwardniała skóra,
- grudkowate narośla,
- wybrzuszenia,
- uczucia ciężkości kończyn,
- problemy z poruszaniem kończynami,
- ból (w zakażeniach bakteryjnych i wirusowych).
Obrzęk limfatyczny tkanek to poważny problem zdrowotny. Zastój limfy to nie tylko mankament estetyczny, ale przede wszystkim zagrożenie dla zdrowia. W jego wyniku może się rozwinąć między innymi uszkodzenie naczyń limfatycznych i infekcje. [1]
Nieco podobne objawy może dawać niewydolność żylna lub reumatoidalne zapalenie stawów. Są to jednak choroby o innym podłożu.
Słoniowacizna – przyczyny
Pierwotna słoniowacizna to obrzęk tkanek mający charakter wady wrodzonej. Powstaje u osób, u których doszło do nieprawidłowego wykształcenia naczyń limfatycznych lub uległy one zamknięciu. [1]
Wtórny obrzęk limfatyczny to stan nabyty. Zwykle jest wywołany uszkodzeniem prawidłowo funkcjonującego naczynia chłonnego. Przyczyną wtórnego obrzęku może być ostre zapalenie naczyń limfatycznych. Choroba powstaje w wyniku zakażenia skóry bakteriami (najczęściej paciorkowcami). Na skórze widoczne jest wówczas zaczerwienienie biegnące wzdłuż zajętego naczynia limfatycznego, tzw. czerwona pręga. Zmianom towarzyszy silny ból. [1]
Leczenie słoniowacizny — porady
W obrzękach limfatycznych ważną rolę odgrywa leczenie zachowawcze. Są to wszelkiego typu zabiegi wywołujące odpływ płynu obrzękowego z tkanek. To terapia uciskowa (kompresjoterapia) czy manualny masaż limfatyczny. Ta ostatnia metoda leczenia obrzęku limfatycznego jest formą fizykoterapii. Ma ona na celu przyspieszenie odprowadzania chłonki poprzez aktywację naczyń, a także ułatwienie jej przepływu poprzez węzły chłonne. [2]
Jak wygląda leczenie słoniowatych nóg?
Z jakich metod warto skorzystać, aby wyeliminować ten problem albo złagodzić jego uciążliwość? Oto kilka możliwości.
Fizjoterapia
Fizjoterapię zaleca się jako podstawową metodę leczenia słoniowacizny kończyn dolnych. Wykorzystywane są techniki [1]:
- drenażu limfatycznego,
- radioterapii,
- bandażowania kompresyjnego,
- rehabilitacji ruchowej (gimnastyki odbarczającej).
Powoduje to znaczące zmniejszenie obrzęku u większości chorych. Przeciwwskazania do stosowania fizjoterapii w obrzęku limfatycznym obejmują ostre zapalenie skóry i tkanki podskórnej oraz świeżą zakrzepicę żył głębokich kończyn dolnych. Jako metodę wspomagającą można zastosować masaż pneumatyczny. Po zakończeniu intensywnego leczenia chorzy powinni nosić pończochy uciskowe o odpowiednim stopniu kompresji lub nieelastyczne wyroby uciskowe w ciągu dnia. W niektórych przypadkach trzeba również bandażować kończynę na noc.
Jeśli występuje u Ciebie ten problem, warto zgłosić się do profesjonalnego fizjoterapeuty.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne polega na wycięciu przerośniętej tkanki łącznej podskórnej. Stosuje się je rzadko, zwykle w przypadkach zaawansowanego obrzęku. Taka metoda terapii jest rekomendowana pacjentom z obrzękiem narządów płciowych upośledzającym oddawanie moczu czy z obrzękiem limfatycznym głowy zaburzającym widzenie. [1] Czy to skuteczne rozwiązanie również w przypadku słoniowacizny nóg?
Można je stosować w przypadkach zaawansowanego obrzęku limfatycznego kończyn ze znaczną deformacją i gdy istnieje znaczne ryzyko martwicy skóry. Warto jednak wiedzieć, że operację rozważa się jedynie u tych chorych, u których fizjoterapia nie przyniosła poprawy. [1] W razie puchnięcia nóg przede wszystkim trzeba zgłosić się do lekarza, który rozpozna przyczyna problemu.
Bibliografia:
- Kocińska K., Układ limfatyczny – czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny? Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 2022: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,choroby-ukladu-naczyn-limfatycznych
- Piotrowicz R, Ciecierski M, Jawień A. Obrzęki limfatyczne – leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2000:66-68: https://www.termedia.pl/Obrzeki-limfatyczne-8211-leczenie,8,1850,0,0.html
Artykuł powstał na zlecenie marki Diosminex
